Saoedi-Arabië wil minder afhankelijk worden van olie-inkomsten, om de economische toekomst van het land te waarborgen. Daartoe zet het land in op grootschalige projecten in onder meer toerisme en AI-technologie. Daarbij moet het koninkrijk zich bewegen in een delicaat geopolitiek landschap, noteert portefeuillebeheerder Sorin Pirău van het Emerging Markets Debt Hard Currency Team van Janus Henderson Investors, die onlangs op bezoek was in Riyad, Saudi-Arabië, als onderdeel van een uitgebreidere reis door de zes landen van de Gulf Cooperation Council.
Het meerjarenplan Vision 2030 van Saoedi-Arabië vertegenwoordigt een aanzienlijke verschuiving in de economische strategie van het koninkrijk, met als doel de economie te diversifiëren en minder afhankelijk te maken van olie. Onder leiding van kroonprins Mohammed bin Salman schetst dit initiatief een reeks ambitieuze doelen, waaronder de ontwikkeling van verschillende "gigaprojecten" zoals NEOM, het Rode Zee Toerismeproject en Qiddiya. Deze projecten maken deel uit van een bredere inspanning om verschillende sectoren van de economie van Saoedi-Arabië te stimuleren – van toerisme tot technologie – om buitenlandse investeringen aan te trekken, de afhankelijkheid van olie te verminderen en het aandeel van niet-olie-inkomsten in de overheidsbegroting te vergroten (Zie afbeelding).
Afbeelding: Overheidsinkomsten Saoedi-Arabië
Source: Janus Henderson Investors and Macrobond. Data from 1 January 2014 to 31 December 2023. Note: Over the past decade, non-oil revenues have increased nearly four times, reaching over US$120bn in 2023 and are forecasted by the Ministry of Finance to grow to US$150bn this year.
Begin maart kwamen de technologische ambities van Saoedi-Arabië scherp in beeld tijdens de internationale technologieconferentie, LEAP 2024, gehouden in Riyad. De conferentie werd afgesloten met investeringstoezeggingen ter waarde van meer dan 13 miljard dollar en nieuws over een gepland technologiefonds ter waarde van 40 miljard dollar, bestemd voor investeringen in kunstmatige intelligentie. Als het plan wordt gerealiseerd, zal dit Saoedi-Arabië positioneren als een van 's werelds grootste investeerders in AI.
Een van de grote uitdagingen van Vision 2030 is het handhaven van een delicate balans tussen het bevorderen van de groei van de particuliere sector en de uitgebreide rol die het Public Investment Fund (PIF) speelt in verschillende economische sectoren. Terwijl het PIF in tal van sectoren doordringt, van hernieuwbare energie tot entertainment en sport, is er een groeiende bezorgdheid over de dominantie van het PIF die mogelijk private investeringen verdrijft en concurrentie en innovatie smoort.
De cruciale rol die het PIF speelt bij het realiseren van Vision 2030 werd versterkt toen Aramco aankondigde dat 8% van zijn aandelen (ter waarde van meer dan 160 miljard dollar) werd overgedragen van de overheid, waardoor het belang van het Sovereign Wealth Fund (SWF) in het kroonjuweel van Saoedi-Arabië verdubbelde. Samen met dividenden van bestaande investeringen, kapitaalwinsten en verdere activa-overdrachten, streeft het PIF ernaar de mijlpaal van 1 biljoen dollar aan beheerd vermogen (AuM) te doorbreken tegen het einde van 2025 en 2 biljoen dollar te bereiken tegen 2030.
Gigaprojecten: grote visie ontmoet de realiteit
In het hart van Saoedi-Arabië's ambitieuze Vision 2030 liggen de gigaprojecten; grootschalige plannen ontworpen om het koninkrijk naar een toekomst ver voorbij zijn olierijke verleden te katapulteren. NEOM, het kroonjuweel van 500 miljard dollar, belooft een technologisch geavanceerde, duurzame stad te woden; een utopie van innovatie waar robots mensen kunnen overtreffen en alles van nutsvoorzieningen tot transport wordt aangedreven door hernieuwbare energie.
Het Rode Zee Project is van plan de kustlijn van Saoedi-Arabië om te vormen tot een luxe toeristische bestemming die kan concurreren met plaatsen zoals de Malediven, gericht op natuurbehoud en milieuvriendelijke ontwikkeling. En niet te vergeten: Qiddiya is bedacht om de grootste culturele, sportieve en entertainmentstad in het koninkrijk te worden, en een golf van vrije tijd en creativiteit naar de lokale bevolking brengt.
Balanceren op het dunne geopolitieke koord
Het ambitieuze Vision 2030 van Saoedi-Arabië is niet alleen een economische blauwdruk; het is een strategie die zich ontvouwt in de context van een complex geopolitiek landschap. Centraal hierin staat de delicate verstandhouding met Iran, die een glimp van regionale stabiliteit biedt, maar overschaduwd wordt door historisch wantrouwen en concurrerende belangen. Deze fragiele vrede is cruciaal, aangezien aanhoudende spanningen de ambitieuze economische doelen van het koninkrijk kunnen ondermijnen.
Voor de aanval van Hamas op Israël op 7 oktober 2023 stond Saoedi-Arabië op het punt een grote deal te sluiten die het diplomatieke landschap van het Midden-Oosten volledig had kunnen herzien. Deze deal zou inhouden dat de VS Saoedi-Arabië van civiele nucleaire technologie zou voorzien en robuuste veiligheidsgaranties door een formeel defensieverdrag. In ruil daarvoor zou Saoedi-Arabië diplomatieke banden aangaan met Israël, terwijl laatstgenoemde zich zou inzetten voor aanzienlijke vooruitgang naar het creëren van een twee-statenoplossing.
De boodschap die Pirău ter plaatse meekreeg was dat het koninkrijk zich blijft inzetten om de banden met Israël te normaliseren, maar de lat daarvoor is hoger gelegd sinds de vijandelijkheden in Gaza. Ook de binnenlandse politiek in de VS zal de onzekerheid vergroten om de noodzakelijke tweederdemeerderheid in de Amerikaanse Senaat te behalen om een formeel veiligheidsverdrag goed te keuren. In dit licht verwacht Pirău dat geopolitiek een belangrijke rol blijft spelen bij het vormgeven van de percepties van investeerders over het kredietrisico van het land in de komende jaren.
