Door Matija Kajić, duurzaamheidsonderzoeker bij Triodos Investment Management

Matija Kajić

De wereld staat op een beslissend kruispunt: de keuzes die we vandaag maken, bepalen de erfenis voor toekomstige generaties. In november opent COP30 haar deuren in Belém, Brazilië. Daar hopen velen de omslag te maken van woorden naar daden, geïnspireerd door het Braziliaanse concept van de mutirão – een gezamenlijke inspanning waarin mensen zich verenigen rond een gemeenschappelijk doel. De locatie is veelzeggend: een COP in het land dat het hart van het Amazonegebied huisvest, een van de meest essentiële ecosystemen op aarde. Welke lessen van de vorige klimaattop kunnen ons nu helpen om deze visie op een collectieve inspanning om te zetten in snelle, concrete resultaten?

Lessen uit Bakoe

De klimaattop van vorig jaar in Bakoe, Azerbeidzjan, maakte pijnlijk duidelijk hoe groot de kloof nog is tussen financiële toezeggingen en de harde klimaatrealiteit. Een van de belangrijkste uitkomsten was het nieuwe klimaatfinancieringsdoel: ontwikkelde landen beloofden tot 2035 jaarlijks 300 miljard dollar beschikbaar te stellen om ontwikkelingslanden te ondersteunen bij de overstap naar duurzame energie en het aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering. Dit doel richt zich zowel op mitigatie als op adaptatie. Maar deze stap, hoe belangrijk ook, schiet tekort. Wetenschappers en maatschappelijke organisaties benadrukken dat er minimaal 1,3 biljoen dollar per jaar nodig is om daadwerkelijk aan de mondiale behoeften te voldoen. Tot de teleurstelling van velen bestaat een groot deel van de beloofde financiering nog steeds uit leningen, waardoor landen die nu al gebukt gaan onder schulden, nóg verder in de knel komen.

Het ‘verlies- en schadefonds’ werd weliswaar erkend, maar niet stevig verankerd in het nieuwe klimaatfinancieringsdoel. Daardoor ontbreekt een afdwingbare verplichting om de landen die het hardst door klimaatverandering worden getroffen te helpen met onvermijdelijke schade.

Hoewel COP29 slechts beperkte vooruitgang boekte, bieden ontwikkelingen rond koolstofmarkten en vernieuwde nationale toezeggingen van onder meer het Verenigd Koninkrijk, Indonesië, Brazilië en Mexico in elk geval een fundament waarop COP30 kan voortbouwen.

Wat er moet gebeuren in Belém

COP30 biedt de wereld een unieke kans om te laten zien dat het menens is met meetbare klimaatactie. Brazilië, als gastland en voorzitter, heeft deze top niet voor niets uitgeroepen tot de “implementatie-COP”: nu moeten beloftes worden omgezet in concrete resultaten.

Belém moet hét kantelpunt worden waarop landen hun ambitie voor emissiereductie daadwerkelijk verhogen. De focus ligt op de nationale klimaatdoelen (NDC’s) die de emissiereductiedoelstellingen voor 2035 vastleggen. Van elk land wordt verwacht dat het deze nieuwe doelen presenteert, samen met een evaluatie van de voortgang richting de doelstellingen voor 2030. De eerste analyses zijn glashelder: de huidige plannen schieten tekort om de 1,5°C-doelstelling van het Akkoord van Parijs te halen.

Aanpassing is minstens zo cruciaal. De onderhandelingen over het Global Goal on Adaptation (GGA) moeten vaagheden inruilen voor concrete, meetbare resultaten. In het afgelopen decennium hebben extreme weersomstandigheden de wereldeconomie meer dan 2 biljoen dollar gekost, waarbij de grootste klappen zijn gevallen bij de meest kwetsbaren. Naast adaptatie is het essentieel dat de agenda rond verlies en schade nu echt doorpakt, zodat er eindelijk structurele steun komt voor mensen die nu al onomkeerbare schade ondervinden.

De verwachte diepere verankering van natuur in de klimaatonderhandelingen is dit jaar van bijzonder belang voor Triodos Bank. Steeds vaker klinkt de oproep om de drie Rio-verdragen – het UNFCCC (klimaat), het CBD (biodiversiteit) en het UNCCD (woestijnvorming) – veel nauwer te coördineren. Alleen een geïntegreerde aanpak voorkomt dat onderling verbonden systemen als afzonderlijke problemen worden behandeld, en biedt de kans op samenhangend, effectief beleid.

Deze top markeert dan ook een moment van hernieuwde ambitie. De financiële sector krijgt een sleutelrol om die ambitie waar te maken. Wereldwijde kapitaalstromen moeten resoluut verschuiven naar hernieuwbare energie en veerkrachtige infrastructuur om de doelen voor zowel mitigatie als adaptatie écht binnen bereik te brengen.

Een echte afbouw van fossiele brandstoffen

De invloed van de fossiele industrie blijft een van de grootste obstakels voor effectieve klimaatactie. Op de top in Bakoe waren vorig jaar minstens 1.770 lobbyisten uit de fossiele sector aanwezig, die actief toezeggingen ondermijnden en de tekst over het uitfaseren van fossiele brandstoffen afzwakten. Terwijl de slottekst van COP28 in 2023 nog een duidelijk keerpunt leek te markeren met de oproep om daadwerkelijk “af te stappen” van fossiele brandstoffen, leidde het uitblijven van concrete stappen bij COP29 al snel tot beschuldigingen van “terugval”. Praten over het beperken van broeikasgassen zonder harde afspraken over de grootste veroorzakers is zinloos. Het is als dweilen met de kraan open.

Toch gloort er hoop. Het draagvlak voor het Fossil Fuel Non-Proliferation Treaty (FFNPT) groeit snel; dit initiatief loopt parallel aan het officiële VN-klimaattraject. Triodos Bank steunt deze groeiende internationale beweging al lange tijd en roept op tot een gecoördineerde, wereldwijde uitfasering van steenkool, olie en gas. Een recente doorbraak is de aankondiging door Colombia van de eerste Internationale Fossiele Brandstoffen Uitfaseerconferentie in 2026. Daarmee is Colombia het eerste land ter wereld dat zo’n mondiale dialoog onder de FFNPT-vlag organiseert. Dit leiderschap laat zien dat zelfs een fossiel producerend land kan kiezen voor een beheerste, rechtvaardige transitie weg van de winning en verbranding van fossiele brandstoffen.

De rol van de financiële sector

Triodos Bank is zich terdege bewust van de enorme invloed die de mondiale financiële sector heeft op het welslagen van zowel COP als de wereldwijde klimaattransitie. Veel financiële instellingen pronken met hun investeringen in hernieuwbare energie als bewijs van hun duurzaamheidsbeleid, maar ondermijnen zichzelf door tegelijkertijd grootschalig olie-, gas- en kolenprojecten te blijven financieren. Zo houden ze precies de industrieën overeind die klimaatontwrichting veroorzaken en vergroten ze de systeemrisico’s.

Het rapport ‘State of the Banking Transition 2025’ van het TPI Centre onderstreept nogmaals dat echte vooruitgang dringend nodig is: van de 36 grootste mondiale banken die zijn onderzocht, presteert het merendeel bedroevend slecht op het gebied van decarbonisatie. De meeste banken hebben weliswaar kortetermijndoelen per sector, maar slechts een derde van hun trajecten is in lijn met de 1,5°C- of onder 2°C-doelstellingen. Bovendien ontbreekt het aan langetermijnplannen voorbij 2030 en blijft de aanpak van sectoren met hoge uitstoot marginaal.

De recente ineenstorting van de ambitie binnen de Net-Zero Banking Alliance onderstreept de urgentie om leningen- en investeringsportefeuilles echt in lijn te brengen met het 1,5 graden Celsius-scenario. Triodos Bank is van mening dat de financiële sector moet stoppen met de tegenstrijdigheid van het tegelijkertijd financieren van fossiele brandstoffen én hernieuwbare energie. Terwijl sommige allianties hun kracht verliezen, blijft het Science Based Targets initiative (SBTi) een geloofwaardig, wetenschappelijk onderbouwd kader waarmee de sector zich kan blijven richten op daadwerkelijke voortgang richting 1,5°C. Samen met partners als de Global Alliance for Banking on Values (GABV) en het Fossil Fuel Non-Proliferation Treaty-initiatief blijven wij ons inzetten voor een financieel systeem dat echte transformatie ondersteunt in plaats van slechts kleine stapjes vooruit.

Nu de wereld haar blik op Belém richt, zullen wij nauwlettend volgen hoe toezeggingen worden omgezet in actie en onze inzichten blijven delen terwijl dit cruciale klimaatmoment zich ontvouwt.