Thomas Planell, Beheerder-Analist bij DNCA

Toen Stalin in Tbilisi op bezoek was bij zijn moeder die zich zorgen maakte over wat er van haar zoon werd, antwoordde hij “Ach moeder, weet je… een soort tsaar.”

Met twee aangrijpende werken zetten Simon Sebag Montefiore (Stalin: The Court of the Red Tsar) en Mikhail Zygar (All the Kremlin’s Men, Inside the Court of Vladimir Putin, dat 2 jaar na de annexatie van de Krim werd gepubliceerd) haarscherp uiteen hoe de organisatie van de macht door deze twee protagonisten gelijkenissen vertoont met het regime van de tsaren. Hun gedragingen en hun respectieve entourage zijn verbazend gelijklopend: toenemend isolement, ziekelijke en groeiende neiging om de verantwoordelijkheid van elke mislukking toe te schrijven aan contrarevolutionairen voor Stalin of aan het Westen voor Poetin; neiging van de talrijke adviseurs om deze paranoia te voeden en te cultiveren om in de gunst te komen van de grote leider, indien nodig met valse rapporten en beschuldigingen.

Het is een heus kluwen van hovelingen die in beide gevallen de Russische macht uitmaken, minder omwille van hun ervaring dan wel om hun loyauteit (Poetin benoemt zijn lijfwachten uit het prefectencorps ...). Wanneer niet op de lijst staan van mogelijke slachtoffers van een contrarevolutionaire terroristische aanslag of niet getroffen worden door de Amerikaanse sancties door de leider beschouwd wordt als een bewijs van verraad, moeten we niet meer geschokt zijn door de dreigementen van een Lavrov of een Medvedev dan over het uitzinnige geblaf van een Molotov of een Beria, die hun kameraden vrolijk aangaven tijdens de Stalinistische zuiveringen. Dreigende tweets, verwijzingen naar het nucleaire vuur: de traditionele parade van de hoge functionarissen met de bedoeling hun leider te flatteren duurt voort, met misprijzen voor alle conventies van de diplomatie. Niets nieuws, met dat verschil dat het slecht uitgeruste conventionele Russische leger dat in het Oekraïense moeras wordt geworpen, minder afschrikwekkend is dan vroeger. Vandaar de neiging om vanaf de eerste uren van het conflict te schermen met nucleaire repressie.

Op dat alles reageert het koelbloedige Westen met financiële tegenmaatregelen. De oude democratieën zijn daarin overigens expert geworden. In de 17e eeuw reeds stond de bank van Engeland op de voorste linie: financiering van de oorlog tegen Lodewijk de 14e, stabilisering van de economie… Het minder ervaren Rusland is nochtans niet aan zijn proefstuk toe: de centrale bank activeerde de noodstabilisatoren al in 2014. Destijds reageerde ze op de ineenstorting van de olieprijzen en de val met 40 % van de roebel tegenover de dollar met een forse verhoging van de beleidsrente die het land in de recessie deed wegzinken.

Vanaf toen heeft ze jaar na jaar heel omzichtig haar kolossale wisselreserves opgebouwd. Een monnikenwerk waarmee ze in plaats van de energie-inkomsten te herinvesteren in het overheidsbudget, een financieel schild voorbereide om de roebel te beschermen tegen een aanval. Heel geduldig heeft ze de 4e grootste wisselreserve ter wereld aangelegd: 643 miljard dollar! Het resultaat van 6 jaar privatiseringen… met de helft weggeveegd in één nacht!

Want het zijn deze reserves die het Westen gesanctioneerd heeft: een financieel spervuur op de achterzijde van het front die de toevoer van versterkingen afsnijdt. De reserves die geparkeerd waren bij de voormalige westerse partners (behalve China) werden allemaal geblokkeerd voor de Russische centrale bank. De oorlogsschat van Poetin werd daarmee gewoonweg gehalveerd. De opdracht om de roebel in stand te houden en de oorlogsinspanning te financieren dreigt onmogelijk te worden.

Als reactie op de neergang van de munt bracht de centrale bank haar rente op 20 %. De mismeesterde Russische economie wacht geen recessie en zelfs geen stagflatie, maar wellicht meerdere jaren van economische depressie. Toegegeven, sancties zijn er in het verleden nooit echt in geslaagd een regering te doen vallen of een land volledig te laten instorten. En het Russische volk heeft blijk gegeven van een verbazende weerbaarheid tegenover de vele crisissen die het al 120 jaar heeft doorstaan.

Maar de Russische economie verliest het voordeel van de herinvestering van de oliedollars en is reeds verzwakt. Het bbp per inwoner ligt 20 % onder de niveaus van 2014. Dit volk, aan wie Poetin economische welvaart beloofde, zag zijn economie met slechts 1 % per jaar groeien sinds de annexatie van de Krim. Het is vandaag moegetergd door een rampzalig beheer van de epidemie en door een nieuwe oorlog die al meer Russische levens kostte dan vijf jaar aanwezigheid in Syrië. Misschien zal het volk nu wel het verband leggen tussen de economische zwakte van het land en 20 jaar decadent neo-tsarisme.