Thomas Planell, Beheerder - Analist bij DNCA
De institutionalisering van de Britse schatkist gaat al verder terug naar de 11de eeuw, nog voor de Normandische veroveringen. Een van de eerste gecentraliseerde vormen van belasting, het zogenaamde Danegeld, werd er door de Saksen ingevoerd om zich te beschermen tegen de Vikings. In ruil voor deze beschermende belasting ontzagen de Noormannen de Britse kusten van hun bloedige raids en verschoven ze hun aandacht naar de Bretoense kust.
Aan de witte krijtrotsen van Engeland zijn het vandaag de Vikingschepen van de investeerders die een ravage aanrichtten als reactie op het “mini-budget” van de nieuwe minister van Financiën Kwasi Kwarteng. Omdat hij zich geen enkele inspanning getroostte om de uitgaven te verminderen tegenover zijn programma van ingrijpende belastingverlagingen (de grootste sinds 1972), haalde de Schatkist zich de woede op de hals van de Vikingen van de kapitaalmarkten.
Het heffen van belastingen is een basisrecht van de staat: historisch is het dankzij dat recht dat er munt geslagen wordt, dat het leger en de militaire campagnes worden gefinancierd en vooral dat de geloofwaardigheid tegenover private of publieke kredietverstrekkers wordt verzekerd. Wee de staat die niet langer kan overtuigen over de nodige middelen te beschikken om te leven… boven zijn stand.
Met de ontsporende rente en de duik van bijna 30% van schatkistobligaties op 30 jaar werd het wantrouwen zo groot dat de ultieme kredietverstrekker, de Bank of England, moest tussenkomen. In noodsituaties is het niet het monetair beleidscomité, maar de directie van de bank die de dagelijkse operaties beheert en die reageerde zonder de raad van Negen te consulteren.
Maar tegen welke prijs? Nadat ze met vertraging was begonnen aan haar kalender voor renteverhogingen en in plaats van haar balans te saneren, rijdt de BoE zich nu vast in een nieuw quantitative easing-programma, zonder dat als dusdanig te benoemen. Daarmee vaart ze tegen de wereldwijde stroom in. Om te corrigeren wat ze bestempelt als een disfunctie van de markt van de Gilts, lanceerde de centrale bank verregaande aankoopoperaties. Precies omdat ze de Schatkist te hulp moet schieten, zou haar in 1997 verworven onafhankelijkheid in vraag kunnen worden gesteld.
Het is een onvervalste financiële vertrouwenscrisis die het Verenigd Koninkrijk in de greep houdt. Dat doet denken aan de jaren 1970, toen het land de hulp van het IMF moest inroepen. Bijna 4 miljard dollar werd geïnjecteerd en dat is de grootste kredietlijn die ooit door de instelling werd geopend.
De situatie in het Verenigd Koninkrijk mag dan ook bijzonder heten. De Brexit versterkt de logistieke crisis, het tekort aan arbeidskrachten en de inflatie ten opzichte van de rest van de wereld. Vandaag voegen de gespannen relaties met Noord-Ierland een territoriale en commerciële dimensie toe aan de budgettaire crisis die het land treft.
De reactie van de Britse instellingen op deze bijzondere toestand is onsamenhangender dan elders. Het monetair beleid spreekt zichzelf tegen: het is restrictief op de rente en expansief op de balans. De monetaire discipline die de ontsporende inflatie vereist, maakt plaats voor een aanslag op het overheidstekort via een belastingverlaging zonder de uitgaven bij te stellen. Ondanks de specifieke kenmerken van de Britse situatie kunnen we er niet van uitgaan dat de duidelijke boodschap van de markten niet elders van toepassing is. In deze periode van stilvallende groei, structurele uitdagingen, stijgende inflatie en rentevoeten, is de tijd van de vrijgevigheid van de voorbije twee jaar afgelopen. De internationale kapitalen zullen het publieke optreden niet meer zo blind financieren als in het verleden. Ze zullen geen nominale rentevoeten meer tolereren die significant lager zijn dan de som van de potentiële groei en de inflatie op lange termijn, waarvan het stelsel aan het evolueren is. Met hun reactie maken de obligatiemarkten ons duidelijk dat de idee van een minimale rente die vereist is om aan staten te lenen geen spook van het verleden is en dat het tijd is om de bladzijde van de structureel lage of negatieve rentevoeten om te slaan.
Vandaar dat de staten een budgettair beleid moeten voeren dat in overeenstemming is met het monetair beleid. En dat monetair beleid is er in essentie op gericht de inflatie in te dijken. Dat gebeurt niet zonder slag of stoot. Regeringen die niet de moed hebben om dat te aanvaarden (door zich over te geven aan beloftes van belastingverlaging of therapeutische dwangmatigheid tegenover de economie) lopen het risico een nog veel hogere prijs te doen betalen door hun onderdanen. Door zich op deze weg te wagen, bracht de Britse regering het pensioensysteem van het land in gevaar omdat pensioenfondsen tot de belangrijkste bezitters van Gilts behoren. De duik van de munt gekoppeld aan de stijging van de rendementen vergroot en versnelt dan weer het risico op een recessie.
