Thomas Planell, Beheerder - Analist DNCA
Reizen door de tijd heeft altijd gefascineerd. Het begint bij Sophocles. Oedipus ontmoet het Orakel van Delfi dat hem de toekomst voorspelt. Wetende wat zij hem zal brengen, maakt Oedipus in een poging de toekomst te veranderen zijn funeste lot waar: incest en oudermoord. Zo ontstaat het begrip tijdlus of voorbestemming : de toekomst bepaalt het verleden en de mens, wat hij ook doet, weet er niet aan te ontsnappen. Gelukkig, zegt Stephen Hawking, “bewijst het feit dat geen enkele toerist van de toekomst ons is komen bezoeken, dat de reis in de tijd niet bestaat”: we zijn dus vrij… Maar dat betekent niet dat de toekomst geen invloed kan hebben op het heden…
Het is de toekomst en niet het ogenblik, die niet alleen de markten, maar ook de centrale banken interesseert.
Waarom geeft Ben Bernanke toe: “om de inflatie onder controle te krijgen, moeten we de inflatieverwachtingen temperen”?
Omdat inflatie, de belangrijkste bepalende factor van de waarde van elk actief (inclusief van geld), een toekomstgericht, bijna psychologisch begrip is.
De economische spelers stemmen ermee in morgen een hogere prijs te betalen omdat ze voor overmorgen een nog hogere prijs verwachten. Prijsstijgingen zijn niet alleen het pure wiskundige product van een niveau dat vraag en aanbod in evenwicht brengt, ze zijn ook en vooral een functie van de snelheid waarmee de menigte ervan overtuigd is dat de prijzen in de toekomst steeds hoger en steeds sneller zullen stijgen…
Sinds een jaar zijn het de verschillen tussen deze verwachte en de gemeten, berekende of gerealiseerde inflatie die de risicopremies ontwricht, paniek veroorzaakt en de beursindexen hun slechtste eerste jaarhelft sinds de jaren 1970 bezorgen. Na een opstoot van de risicobereidheid vorige week, ondergingen alle activaklassen deze week alweer netto verkoopstromen (aandelen, obligaties, goud en monetaire fondsen) volgens Bank of America…
Wat is er angstaanjagender dan een eindeloze aaneenschakeling van prijsstijgingen boven de verwachtingen van de meest essentiële goederen?
Een recessie? Niet als we de markten mogen geloven. In het eerste kwartaal kromp de Amerikaanse economie met 1,6 %. De GDP Now-indicator van de FED van Atlanta wijst ondertussen op een negatieve groei (-1 %) in het tweede kwartaal. De facto zouden de VS dus al in een recessie zijn beland. Nochtans houdt de reeds dure dollar niet alleen stand, hij boekt vooruitgang tegenover een hele reeks munten (DXY +3,3 % sinds 09 juni) en niet het minst tegenover de euro. Die euro is trouwens al minder dan één Zwitserse frank waard.
Na afloop van het Franse voorzitterschap van de Europese Unie duiken opnieuw oude grilligheden op in de zone. Terwijl de Nederlandse premier Mark Rutte Italië berispt over de manier waarop het zijn schuldenlast op de markten beheert, haalt de ECB de crisisclassificaties opnieuw uit de kast om richting te geven aan haar obligatieaankoopprogramma. De eurozone is nu officieel opgesplitst in donorlanden, ontvangende landen en neutrale landen… De ECB lijkt met rasse schreden te zijn gevorderd in de strijd tegen de versnippering … De enige nieuwigheid ten opzichte van de crisis van 2011 is dat Duitsland, dat zopas fase 2 van zijn energienoodplan activeerde, zich bescheidener zal opstellen. De Europese industriële long wordt beademd. Uniper kreeg in juni slechts 40% van zijn gasbestellingen bij Gazprom geleverd. De energiegroep ondergaat een liquiditeitscrisis die zou kunnen leiden tot een gedeeltelijke herkapitalisatie door de Duitse staat. Een volgend hoofdstuk na de 10 miljard euro die na het uitbreken van de oorlog al werd toegestopt aan het onder staatscontrole geplaatste Gazprom Germania. De Russische gasvolumes, die sinds een jaar met 75 % zijn gedaald, zijn niet gemakkelijk vervangbaar: Duitsland heeft vandaag geen LNG-terminal die noodzakelijk is voor het importeren van vloeibaar gas.
Bij een totale onderbreking lijkt het onwaarschijnlijk dat Europa deze winter aan een recessie zal ontsnappen. Meer dan de risico’s voor de economische groei, is het deze energiecrisis waarin Europa zich bevindt die weegt op de euro. Doordat Rusland het continent in een energetische houdgreep heeft, beschikt de ECB niet over dezelfde armslag als de FED in de strijd tegen de inflatie.
Toch loopt ook voor Jay Powell niet alles van een leien dakje. Voor het Congres moest hij schoorvoetend toegeven dat de hypothese van een zachte landing lood in de vleugels krijgt: “Het restrictieve monetaire beleid zal de economie pijn doen. Maar dit regime van torenhoge inflatie laten aanhouden, is nog veel schadelijker.”
Zoals Oedipus het orakel van Delfi raadpleegt, kijken de beleggers uit naar wat de Amerikaanse rentecurve hen te vertellen heeft. De obligatiemarkten zijn vooral geïnteresseerd in het verschil tussen de rendementen op 3 maanden (1,67 %) en op 10 jaar (nu onder de 3 %). Historisch gezien is het wanneer deze spread negatief wordt door het spel van de omgekeerde rentecurve, dat de economie in een recessie terechtkomt, wat vervolgens de aandelenmarkten doet kelderen. Maar vandaag is zelfs het Orakel de kluts kwijt. De tijdlus is doorbroken. De toekomst is haar tijd vooruit: de Eurostoxx 50 en de S&P 500 verloren sinds begin dit jaar al 20 %, terwijl de rentecurve nog niet is omgekeerd. Het rendementsverschil tussen de looptijden op 3 maanden en op 10 jaar wordt kleiner, maar blijft nog zeer duidelijk positief (1,2 %). Zouden de aandelenmarkten, snel als ze zijn om te corrigeren, hun toekomst hebben ingecalculeerd om de voorspellingen te snel af te zijn? Maar bestaat daarentegen het risico niet dat ze net als Oedipus in een poging om aan hun lot te ontsnappen, de verwezenlijking ervan versnellen?